Οι πρώτοι σημαντικοί Υπαρξιακοί Ψυχοθεραπευτές
Παράλληλα με την Σύνδεσμο Φιλαδέλφεια του Αντι-Ψυχιατρικού κινήματος (δες το σχετικό κείμενο, πατώντας εδώ), στην Αμερικανική ήπειρο, φαίνεται ότι επηρεασμένες από την φιλοσοφία ξεπηδάνε δυο νέες κατευθύνσεις. Η Ανθρωπιστική σχολή, η οποία ουσιαστικά απορρίπτει φροϋδικές και συμπεριφορικές θεωρίες, με κύρια πρόσωπα στη βιβλιογραφία τον Καρλ Ρότζερς και τον Αβραάμ Μάσλοου, ενώ έχουμε και την Υπαρξιακή σχολή με κύρια πρόσωπα τον Ρόλο Μέι και τον Ίρβιν Γιάλομ.
Ο Μέι, γεννήθηκε το 1901 και τα πρώτα χρόνια τις ζωής του χαρακτηρίζονται από το χωρισμό των γονιών του και από τη σχιζοφρένεια της αδερφής του, η οποία είχε τη συνεχή προσοχή της μητέρας τους. Μετά τις σπουδές του, είχε συνεργαστεί με τον Alferd Adler, ο οποίος ήταν και ο μέντοράς του. Μετά το 1942, όπου η φυματίωση τον υποχρέωσε να παραμείνει για 18 μήνες σε σανατόριο, αποφασίσει την οριστική του στροφή στην ψυχολογία, ενώ μέχρι τότε τον ενδιέφερε η φιλοσοφία και η θεολογία, προσπαθώντας να δώσει ερμηνείες για την δική του οικογένεια, μέσα από όλες τις δυσκολίες που πέρασε. Στο συγγραφικό του έργο, κύριο στοιχείο επεξεργασίας, είναι το άγχος. Η προσωπική εμπειρία που είχε ο ίδιος αλλά και άλλοι ασθενείς, κατά την διάρκεια της απομόνωσης στο σανατόριο, έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να ασχοληθεί εις βάθος με το κομμάτι της μοναξιάς. Το άγχος, ως μηχανισμός, είναι σημαντικός για τον άνθρωπο και σχετίζεται με το αίσθημα της ελευθερίας που βιώνει. Μέσω του άγχους κάποιος προστατεύεται και παράλληλα μπορεί να λάβει σημαντικές αποφάσεις για τα επόμενα βήματά του, ώστε να συνεχίσει να είναι ασφαλής.
Ο Μέι, μίλησε για πέντε στάδια τα οποία διανύουν οι άνθρωποι κατά την παιδική και ενήλικη ζωή τους. Το πρώτο στάδιο, είναι αυτό της Αθωότητας, όπου η κινητήρια δύναμη βρίσκεται στη θέληση για ζωή, από το βρέφος. Το δεύτερο στάδιο, της Επαναστατικότητας, όπου το παιδί αρχίζει να επιζητάει την ελευθερία του, παρ’ ότι που δεν έχει ακόμα την ικανότητα για να επιβιώσει χωρίς την υποστήριξη των ενηλίκων. Το τρίτο στάδιο, το στάδιο της Αποφασιστικότητας, το οποίο εξελίσσεται κατά την εφηβεία, όπου το άτομο ξεκινάει να παίρνει αποφάσεις για τον εαυτό του και αναζητά την ανεξαρτησία. Το τέταρτο στάδιο, της Συνήθειας, όπου ως ενήλικας πλέον το άτομο προσπαθεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της καθημερινότητας και παράλληλα εναρμονίζεται με το κοινωνικό σύνολο για να νιώθει ασφαλείς. Και τέλος, το στάδιο της Δημιουργικότητας, όπου το άτομο πλέον παράγει και κάνει τα βήματά του για την αυτοπραγμάτωση. Τα στάδια αυτά, μπορεί να τα βιώσει κάποιος σε οποιαδήποτε ηλικία ή να παρακάμψει κάποια. Επίσης, είναι πιθανό να βιώνει επαναλαμβανόμενα κάποιο στάδιο ή να μην μπορεί να φύγει από ένα άλλο.
Ο Μέι, θεωρούσε την υπαρξιακή ψυχοθεραπεία ως την αποτελεσματικότερη παρέμβαση, καθώς άφηνε πίσω τις Φροϊδικές θεωρίες που είχαν σαν επίκεντρο το άτομο, καθώς θεωρούσε απαραίτητο να μπορεί κάποιος να βλέπει το σύνολο κάτω από το οποίο το άτομο μαζεύει εμπειρίες. Η προσωπική του επαφή με την σχιζοφρενή αδερφή του, τους χωρισμένους γονείς του και την μοναξιά της απομόνωσης που έζησε, το οδήγησε σε αυτό το συμπέρασμα, κάτι που φαίνεται στο βιβλίο του “Existence” όπου ήταν η είσοδος της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας στις ΗΠΑ.
Ο Ίρβιν Γιάλομ, μελέτησε καλά το βιβλίο του Μέι, δίπλα στον οποίο μαθήτευσε και στην πορεία συνεργάστηκε. Με μια επίσης δύσκολη παιδική ηλικία, καθώς μεγάλωσε σε μια φτωχή γειτονιά με αυξημένη εγκληματικότητα, με γονείς οι οποίοι ήταν οικονομικοί μετανάστες από την Ρωσία. Από μικρή ηλικία έδειχνε αγάπη για το διάβασμα. Έγινε ψυχίατρος και εργάστηκε ως ακαδημαϊκός και ψυχοθεραπευτής. Εκτός από πολλά επιστημονικά βιβλία, έγραψε και μυθιστορήματα τα οποία σχετίζονται με ψυχοθεραπευτικές ιστορίες, κάτι που βοήθησε το ευρύ κοινό να αντιληφθεί τις σκέψεις, τις θεωρίες και την ίδια την ψυχοθεραπεία. Το βιβλίο του «Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία» θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα εγχειρίδια της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας. Ο Γιάλομ, έθεσε ως πρωταρχικό πρόβλημα την ανθρώπινη ανάγκη να υπάρχει ουσιαστικό νόημα στην ζωή, ενώ παράλληλα είναι το ίδιο το άτομο υπεύθυνο για το αν θα κάνει ως ελεύθερο άτομο τις επιλογές για να φτάσει τους στόχους που έθεσε, κάτι που δημιουργεί έντονο άγχος απέναντι σε αυτή την ευθύνη. Η αυτοπραγμάτωση χρειάζεται να είναι το νόημα, χωρίς να ψάχνει κάποιος να βρει κάτι λιγότερο ή περισσότερο. Επίσης, ο Γιάλομ ξεχωρίζει ιδιαίτερα για το ψυχοθεραπευτικό του στιλ, όπου ουσιαστικά θεωρεί ότι είναι αναγκαίο οι έμπειροι ψυχοθεραπευτές να προσθέτουν στοιχεία τα οποία μπορεί να μην υπάρχουν στην αρχική δομή της θεραπείας, όμως η προσαρμοστικότητα του θεραπευτή στο κάθε περιστατικό να τα θεωρεί σημαντικά. Ούτως ή άλλως, η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία καλείται να δώσει σημασία στα γενικότερα στοιχεία που περιβάλλουν το άτομο και όχι να επικεντρώνεται σε αυτό καθαυτό, αλλά να το βλέπει κάτω από ένα ευρύτερο πλαίσιο. Ο Γιάλομ, βάζει επίσης τον θάνατο στο επίκεντρο, ως τη βασικότερη πηγή άγχους. Η εμπειρία του με καρκινοπαθείς, τον έφερε σε επαφή με τον θάνατο, κάτι που τον βοήθησε στο προσωπικό του άγχος. Είπε ότι, πέραν από την καθολική θέληση για ζωή, όλοι γνωρίζουμε ότι τελικά θα φτάσουμε στο θάνατο και είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίζουμε.
Η Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία και οι Σύγχρονες Κατευθύνσεις
Το βιβλίο του «Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία» θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα εγχειρίδια της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας. Ο Γιάλομ, έθεσε ως πρωταρχικό πρόβλημα την ανθρώπινη ανάγκη να υπάρχει ουσιαστικό νόημα στην ζωή. Παράλληλα είναι το ίδιο το άτομο υπεύθυνο για το αν θα κάνει ως ελεύθερο άτομο τις επιλογές για να φτάσει τους στόχους που έθεσε, κάτι που δημιουργεί έντονο άγχος απέναντι σε αυτή την ευθύνη.
Η αυτοπραγμάτωση χρειάζεται να είναι το νόημα, χωρίς να ψάχνει κάποιος να βρει κάτι λιγότερο ή περισσότερο. Ο Γιάλομ, ξεχωρίζει ιδιαίτερα για το ψυχοθεραπευτικό του στιλ, όπου ουσιαστικά θεωρεί ότι είναι αναγκαίο οι έμπειροι ψυχοθεραπευτές να προσθέτουν στοιχεία τα οποία μπορεί να μην υπάρχουν στην αρχική δομή της θεραπείας. Η προσαρμοστικότητα του θεραπευτή στο κάθε περιστατικό είναι σημαντική.
Ούτως ή άλλως, η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία καλείται να δώσει σημασία στα γενικότερα στοιχεία που περιβάλλουν το άτομο και όχι να επικεντρώνεται σε αυτό καθαυτό, αλλά να το βλέπει κάτω από ένα ευρύτερο πλαίσιο. Ο Γιάλομ, βάζει επίσης τον θάνατο στο επίκεντρο, ως τη βασικότερη πηγή άγχους. Η εμπειρία του με καρκινοπαθείς, τον έφερε σε επαφή με τον θάνατο, κάτι που τον βοήθησε στο προσωπικό του άγχος. Είπε ότι, πέραν από την καθολική θέληση για ζωή, όλοι γνωρίζουμε ότι τελικά θα φτάσουμε στο θάνατο και είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίζουμε.